Η ιθαγένεια των μεταναστών

Από την Καθημερινή, 22-11-2009

Tου Ευαγγελου Aντώναρου


Στην ομιλία του στο Παγκόσμιο Φόρουμ για τη Μετανάστευση ο πρωθυπουργός, κ. Παπανδρέου, είπε, μεταξύ των άλλων, επί λέξει: «...Προτείνουμε την απόκτηση ιθαγένειας με τη γέννηση του νέου ανθρώπου στην επικράτειά μας». Την άλλη μέρα τα μέσα ενημέρωσης έκαναν σύντομες αναφορές στο θέμα. Και μετά σιωπή. Κι όμως πρόκειται για ζήτημα κεφαλαιώδους σημασίας που απαιτεί ιδιαίτερες διευκρινίσεις, ακριβώς γιατί ο ασαφής τρόπος με τον οποίο διατυπώθηκε αφήνει περιθώριο για πολλές ερμηνείες.
Σε μια πρώτη ανάγνωση, η θέση του πρωθυπουργού σημαίνει την αποδοχή ενός «αυτοματισμού» κατά την πολιτογράφηση όσων παιδιών γεννιούνται στη χώρα μας και συνιστά συνεπώς ανατροπή της ισχύουσας νομοθεσίας που ορίζει συγκεκριμένες προϋποθέσεις για την απόκτηση της ελληνικής ιθαγένειας. Ταυτόχρονα έρχεται σε αντίθεση με όσα ισχύουν σε όλες σχεδόν τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης αλλά και με τις διεθνείς τάσεις στο θέμα της απόκτησης της ιθαγένειας από τους μετανάστες.
Συγκεκριμένα: Η κυβέρνηση φαίνεται να θέλει να απομακρυνθεί από την εφαρμογή του «jus sanguinis» (δικαίου του αίματος) σύμφωνα με το οποίο τα παιδιά που γεννιούνται παίρνουν την ιθαγένεια των γονιών τους. Αντίθετα το «jus soli» (δίκαιο του εδάφους) που δείχνει να ενστερνίζεται ο κ. Παπανδρέου σημαίνει -σε απλή μορφή- ότι τα παιδιά παίρνουν την ιθαγένεια του τόπου όπου γεννήθηκαν. Στην Ευρώπη επικρατεί το «δίκαιο του αίματος». Ειδικά τα τελευταία χρόνια εγκαταλείπουν το αγγλοσαξονικής προέλευσης «δίκαιο του εδάφους» ακόμη και χώρες που το εφάρμοζαν μέχρι πρότινος. Ακριβώς για να μη γίνουν μαγνήτες για μεγάλες ομάδες παράνομων κυρίως μεταναστών. Η κυβέρνηση πρέπει να διευκρινίσει πέρα από οποιαδήποτε αμφιβολία ποια παιδιά μεταναστών εννοεί. Ολα τα παιδιά αδιακρίτως; Ή μόνο τα παιδιά όσων μεταναστών βρίσκονται με νόμιμες διαδικασίες -δηλαδή με άδεια παραμονής- στη χώρα; Τι θα γίνεται με τους γονείς όσων μικρών παιδιών πολιτογραφούνται Ελληνες πολίτες; Θα παίρνουν κι εκείνοι την ελληνική ιθαγένεια; Αν όχι, τι θα συμβεί στην περίπτωση που οι γονείς είναι ή γίνονται παράνομοι και πρέπει να απελαθούν; Θα λαμβάνεται υπόψη η επανένωση των οικογενειών - μια αρχή στην οποία επιβάλλονται όλο και περισσότεροι περιορισμοί στην Ευρώπη.
Απαντώντας σε επίκαιρη ερώτησή μου που συζητήθηκε την περασμένη βδομάδα στη Βουλή η υφυπουργός Εσωτερικών κ. Τζάκρη, αντί να διευκρινίσει τι ακριβώς εννοούσε ο πρωθυπουργός με «την απόκτηση της ιθαγένειας με τη γέννηση στη χώρα», δημιούργησε περισσότερη σύγχυση. Μίλησε γενικόλογα για ένταξη της δεύτερης γενιάς μεταναστών στην ελληνική κοινωνία -είπε δηλαδή το αυτονόητο για όλους μας- και διευκρίνισε ότι αναφέρεται στους νόμιμους μετανάστες. Κάτι είναι κι αυτό αλλά όχι αρκετό. Το θέμα της λαθρομετανάστευσης δεν ενδείκνυται για να χαϊδεύει κανείς τα αυτιά κάποιων κοινωνικών ομάδων. Θέλει προσεκτική μελέτη σε βάθος. Θέλει σοβαρότητα. Θέλει προγραμματισμό. Θέλει συνεργασία με τους Ευρωπαίους εταίρους μας.
Κάποιοι ισχυρίζονται, ανακριβώς, ότι είναι απαραίτητη αυτή η «αυτόματη» πολιτογράφηση του κ. Παπανδρέου -για την οποία δεν είπε κουβέντα η κ. Τζάκρη- γιατί τα παιδιά αυτά βρίσκονται σε «νομικό κενό». Λάθος. Η ιθαγένεια των περισσότερων γονέων αυτών των παιδιών είναι γνωστή. Αρα η μεγάλη πλειονότητα των παιδιών παίρνει αυτόματα την ιθαγένεια των γονιών τους. Για τα άλλα παιδιά η πρόσφατη ελληνική νομοθεσία είναι σαφής: «Την ελληνική ιθαγένεια αποκτά από τη γέννησή του και όποιος γεννιέται σε ελληνικό έδαφος εφόσον δεν αποκτά με τη γέννησή του αλλοδαπή ιθαγένεια ή είναι άγνωστης ιθαγένειας.» (Ν. 3284/2004, άρθρ. 1, παρ. 2). Μήπως ο κ. Παπανδρέου δεν γνωρίζει αυτή τη ρύθμιση που θέσπισε η κυβέρνηση Καραμανλή;
Κανείς δεν αρνείται ότι χρειάζονται προσαρμογές και βελτιώσεις - και μάλιστα σε συγκεκριμένη κατεύθυνση: Τα παιδιά που γεννιούνται στην Ελλάδα να αποκτούν την ιδιότητα του «επί μακρόν διαμένοντος» στη χώρα. Κι όταν συμπληρώνουν τα 18 τους χρόνια να έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν ανάμεσα στην ιθαγένεια των γονιών τους και την ελληνική υπηκοότητα. Ετσι θα αποκτούν όλα τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των Ελλήνων πολιτών. Και θα αποφεύγονται κάποια δυσάρεστα φαινόμενα που έχουν παρατηρηθεί σε βάρος νέων ανθρώπων που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν εδώ.